حساسیت عاج دندان (Dentin sensitivity) که بیشتر به عنوان دندان‌های حساس شناخته می‌شود، به نوعی از درد دندانی اطلاق می‌شود. ناراحتی معمولاً از عاج دندان نمایان شده ناشی می‌شود که به گرما، سرما، لمس، فشار یا غذاهای اسیدی واکنش نشان می‌دهد.
دندان‌ها ساختارهای سختی در دهان هستند که به جویدن و گاز زدن کمک می‌کنند. دندان‌ها از چهار بافت دندانی مختلف تشکیل شده‌اند که یکی از آن‌ها عاج دندان است. عاج دندان عمدتاً به ساختار دندان‌ها کمک می‌کند و همچنین باعث انتقال احساسات از دندان‌ها می‌شود. از آنجایی که عاج دندان بافت عصبی دارد، به محرک‌هایی مانند دما مانند سرما و گرما حساس است.
مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های شیرین و اسیدی می‌تواند به پوسیدگی دندان‌ها کمک کند. این مواد باعث تخریب مینای دندان می‌شوند و در نتیجه حساسیت عاج دندان را تشدید می‌کنند. بنابراین، بی‌توجهی به حساسیت دندان نه تنها می‌تواند منجر به ناراحتی و درد شود، بلکه خطر ابتلا به مشکلات جدی‌تری مانند پوسیدگی و عفونت را نیز افزایش می‌دهد.
حساسیت عاج دندان (DH) یکی از مشکلات دندانی رایجی است که ممکن است فرد آن را تجربه کند. این مشکل می‌تواند بر اثر دلایل زیادی رخ دهد و معمولاً با تغییرات در روش بهداشت دهان درمان‌پذیر است. برای جلوگیری از این مشکلات، رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک ضروری است.
در این مقاله، ما درباره علل حساسیت عاج دندان، علائم آن و گزینه‌های درمانی موجود صحبت خواهیم کرد.
حساسیت عاج دندان چیست؟
حساسیت عاج دندان به دردها و ناراحتی‌های کوتاه، تند و شدید اشاره دارد که از دندان‌ها ناشی می‌شود و در پاسخ به محرک‌های خاص بروز می‌کند. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که لایه‌های محافظتی بالایی دندان، یعنی مینا و سمنتوم، دچار ساییدگی می‌شوند و عاج دندان را نمایان می‌کنند.
عاج دندان نقش مهمی در حمایت از ساختار دندان دارد و همچنین به انتقال احساسات به مغز کمک می‌کند. این موضوع به فرد کمک می‌کند تا به غذاهایی که می‌توانند به دندان‌هایش آسیب برسانند، خیلی محکم گاز نگیرد.
برای کمک به انتقال این احساسات، عاج دندان شامل لوله‌های کوچکی است که از الیاف عصبی تشکیل می‌شود. بدون لایه محافظ، این لوله‌ها در برابر محرک‌های مختلف مانند دما و فشار آسیب‌پذیر هستند که می‌توانند باعث حساسیت و درد شوند.
حساسیت عاج دندان یک وضعیت دندانی بسیار رایج است و می‌تواند بر اثر علل زیادی رخ دهد. متخصصان دندانپزشکی اشاره می‌کنند که DH می‌تواند بسیار دردناک باشد و ممکن است کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. باعث ایجاد مشکلاتی در خوردن، نوشیدن و گاهی حتی صحبت کردن شود. با این حال، گزینه‌های درمانی زیادی برای کمک به کاهش علائم وجود دارد.
دلایل ایجاد حساسیت عاج دندان
دلایل احتمالی برای درد و حساسیت عاج دندان می‌تواند پس‌روی لثه باشد که می‌تواند ناشی از مسواک بیش از حد قوی باشد. یا وجود پلاک دندانی، تجمع تارتار، بیماری پریودنتال یا آسیب به بافت لثه باشد. هنگامی که لثه‌ها پس‌روی می‌کنند، عاج دندان می‌تواند در معرض هوا قرار گیرد و به محرک‌ها حساس‌تر شود. به طور مشابه، سایش یا فرسایش مینای دندان ناشی از سایش دندان، حفره‌ها، پوسیدگی دندان یا شکستگی‌های دندانی می‌تواند عاج دندان را در معرض قرار دهد و منجر به حساسیت دندان شود. برخی محصولات سفیدکننده دندان می‌توانند باعث حساسیت شوند، به ویژه اگر به‌طور مکرر یا در غلظت‌های بالا استفاده شوند.
عوامل دیگری که ممکن است خطر ابتلا به حساسیت عاج دندان را افزایش دهند شامل افزایش سن، بیماری‌های دهانی موجود، عادات نامناسب مسواک، رژیم غذایی ضعیف و داروها هستند.
افرادی که به بیماری لثه مبتلا هستند، مانند ژینژیویت یا پریودنتیت، بیشتر احتمال دارد که پس‌روی لثه و در نتیجه حساسیت عاج دندان یا دنتین را تجربه کنند. رژیم غذایی غنی از غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی (مانند میوه‌های مرکبات، نوشابه و نوشیدنی‌های ورزشی) می‌تواند خطر ابتلا به حساسیت دنتین را به دلیل فرسایش سطح دندان افزایش دهد.
برخی داروها، مانند داروهای ضدافسردگی (مانند اسکیزوتیپرام و سرترالین) و داروهای فشار خون بالا (مانند لیسینوپریل و آتنولول) می‌توانند باعث خشکی دهان شوند و خطر حفره‌ها و پوسیدگی دندان را افزایش دهند و در نتیجه منجر به حساسیت دنتین شوند.
مهم‌ترین حقایق درباره حساسیت عاج دندان چیست؟
حساسیت عاج دندان دنتین زمانی رخ می‌دهد که عاج دندان (دنتین)، لایه‌ای از بافت سخت زیر مینای دندان، در معرض دید قرار بگیرد و به محرک‌ها حساس شود. این حساسیت می‌تواند باعث درد تیز و کوتاه مدت در دندان‌های دچار آسیب هنگام تماس با دماهای گرم و سرد، شیرینی‌ها یا غذاهای اسیدی شود.
علل احتمالی حساسیت دنتین شامل پس‌روی لثه، پوسیدگی دندان، فرسایش دندان و شکستگی‌های دندان است. گزینه‌های درمانی شامل استفاده از عوامل کاهشی حساسیت دنتین (مانند خمیر دندان و ژل فلوراید)، استفاده از مسواک با موی نرم، اجتناب از غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی و رعایت بهداشت دهان و دندان است.
یک دندانپزشک یا دیگر ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی می‌توانند علت حساسیت را تعیین کند و درمان مناسب را توصیه کنند. مراجعه منظم به دندانپزشک برای معاینات و تمیزکاری‌ها می‌تواند به پیشگیری از پوسیدگی دندان و بیماری لثه کمک کند.
علائم حساسیت عاج دندان
افرادی که دچار حساسیت عاج دندان هستند معمولاً درد و حساسیت به محرک‌هایی را تجربه می‌کنند که به طور کلی بی‌خطر هستند. برای مثال، لمس نرم، دماهای ملایم و بعضی مواد شیمیایی می‌توانند باعث ایجاد دردهای کوتاه و تند شوند که بر فعالیت‌های روزمره‌ای مثل خوردن، نوشیدن، صحبت کردن و مسواک زدن تأثیر می‌گذارد.
حذف محرک‌ها از ناحیه دندان معمولاً علائم را کاهش می‌دهد. علائم DH می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- حساسیت به دماهای گرم یا سرد، مانند وزش باد سرد
- دردهای کوتاه و شدید هنگام خوردن یا نوشیدن غذاها و نوشیدنی‌های داغ یا سرد
- درد و حساسیت هنگام لمس یا وارد کردن فشار به ناحیه دندان
- ناراحتی هنگام استفاده از محصولات خاص دهانی، مانند خمیردندان‌های ساینده یا دهان‌شویه
- حساسیت به غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی یا شیرین
علل و عوامل خطر حساسیت عاج دندان
قرار گرفتن عاج دندان و لوله‌های عاج دندان در معرض عوامل محیطی باعث بروز حساسیت عاج دندان می‌شود. این معمولاً نتیجه موارد زیر است:
- پوسیدگی دندان
- شکستگی دندان
- پرشدگی‌های دچار ساییدگی یا مینای دندان
- بیماری لثه
- لثه‌های فرورفته
همچنین عوامل خطر ممکن برای قرار گرفتن عاج دندان در معرض می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- شستن دندان‌ها با فشار زیاد، که می‌تواند به دندان‌ها و لثه‌ها آسیب برساند.
- مصرف غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی که می‌توانند باعث فرسایش لایه محافظ دندان و سمنتوم شوند.
- کوچک یا دچار فرورفتگی لثه‌ها، که می‌تواند به طور طبیعی یا به دلیل بیماری لثه اتفاق بیفتد.
- دندان قروچه، که می‌تواند سطح مینا را فرسوده کند.
- استفاده از محصولات دهانی ساینده مانند خمیردندان‌های سفیدکننده یا محصولات بلیچینگ
تشخیص حساسیت عاج دندان
تشخیص حساسیت عاج دندان (DH) می‌تواند دشوار باشد، زیرا علائم آن می‌تواند خیلی شبیه به سایر شرایط دندانی باشد که باعث درد در فرد می‌شوند. برای تشخیص این مشکل، یک دندانپزشک یک معاینه بالینی انجام می‌دهد و تاریخچه کامل پزشکی و دندانی فرد را بررسی می‌کند.
معمولاً در این معاینه، دندانپزشک محل قرار گرفتن عاج دندان نمایان شده را شناسایی کرده و یک آزمایش تحریک انجام می‌دهد تا مشخص کند که آیا فرد دچار این مشکل است یا تشخیص متفاوتی وجود دارد.
دندانپزشک ممکن است از فرد بخواهد که اطلاعات خاصی را ارائه دهد، مانند:
- محل ناراحتی کجاست
- چند وقت یکبار درد رخ می‌دهد
- آیا درد زمانی که فرد محرکی که باعث آن شده را حذف کند، از بین می‌رود
- شدت درد، با استفاده از یک مقیاس درد
درمان حساسیت عاج‌های دندانی
برای حساسیت عاج دندان چندین درمان مختلف وجود دارد. یک دندانپزشک ممکن است ابتدا توصیه کند که فرد یک درمان خانگی را امتحان کند.
این می‌تواند شامل استفاده از خمیردندان‌های ضد حساسیت باشد. این محصولات حاوی موادی هستند که می‌توانند از رسیدن احساسات ناراحت‌کننده به اعصاب جلوگیری کنند. معمولاً چند بار استفاده لازم است تا فرد کاهش حساسیت را متوجه شود.
فرد همچنین می‌تواند برخی از درمان‌های خانگی را برای تسکین علائم امتحان کند. یک بررسی در سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهد که پروپولیس می‌تواند به درمان این مشکل کمک کند. پروپولیس یک مخلوط طبیعی و صمغی است که زنبورهای عسل تولید می‌کنند. در حالی که برخی شواهد نشان می‌دهند که می‌تواند در کاهش حساسیت مؤثر باشد، تحقیقات بیشتری برای بررسی این موضوع هنوز لازم است.
سایر درمان‌هایی که یک دندانپزشک می‌تواند ارائه دهد، باید در مطب دندانپزشکی انجام شوند که شامل موارد زیر هستند:
ژل فلوراید: این گزینه با تقویت مینا دندان و کاهش انتقال احساسات به عصب کار می‌کند.
روکش، پرکردن یا باندینگ: این تکنیک‌ها ترک‌ها و شکاف‌های دندان را پوشش می‌دهند، پر می‌کنند یا ترمیم می‌کنند و هر عصب نمایان شده‌ای را می‌پوشانند.
پیوند بافت لثه: اگر حساسیت به دلیل فرورفتن بافت لثه از دندان باشد، پیوند لثه بافت لثه را ترمیم کرده و ریشه دندان را محافظت می‌کند.
عصب‌کشی: در موارد شدید و مداوم DH، یک دندانپزشک ممکن است درمان عصب‌کشی را توصیه کند.
درمان این مشکل می‌تواند یک فرآیند طولانی باشد، زیرا حساسیت ممکن است زمان ببرد تا حل شود. اگر گزینه غیرجراحی انتخاب شود، فرد ممکن است نیاز به حضور در چندین جلسه داشته باشد تا تأثیر قابل توجهی را احساس کند.
پیشگیری حساسیت عاج دندان
راه‌های مختلفی وجود دارد که یک فرد می‌تواند برای جلوگیری از بروز DH امتحان کند:
بهداشت دهان و دندان کامل: مسواک زدن منظم با خمیردندان حساس یا خمیردندانی که حاوی فلوراید است، استفاده از نخ دندان و دهانشویه‌های ملایم می‌تواند به فرد کمک کند از بیماری لثه و سایر مشکلات بهداشت دهان که ممکن است منجر به این مشکل شوند، جلوگیری کند.
مسواک زدن صحیح: بهتر است با حرکات کوچک و دایره‌ای و با مسواک نرم دندان‌ها را مسواک بزنید. همچنین افراد باید هر ۲ تا ۳ ماه یک بار مسواک خود را عوض کنند یا به محض اینکه فرسوده شد، و دندان‌های خود را آخر شب و حداقل یک بار دیگر در طول روز مسواک بزنند.
عدم مسواک زدن بلافاصله بعد از غذا: یک فرد باید سعی کند حداقل ۱ ساعت بعد از غذا، دندان‌هایش را مسواک بزند، زیرا غذاها و نوشیدنی‌های خاصی می‌توانند مینا دندان را نرم کنند.
اجتناب از محصولات شیمیایی: برخی از محصولات دندانی ممکن است حاوی مواد شیمیایی ساینده‌ای باشند که به دندان‌ها و لثه‌ها آسیب می‌زنند. فرد باید همیشه ترکیبات هر محصول دندانی را قبل از استفاده بررسی کند و قبل از استفاده از هر گونه محصولات بلیچینگ یا سفیدکننده با یک دندانپزشک مشورت کند.
اجتناب از برخی غذاها و نوشیدنی‌ها: برخی غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند مینا دندان را فرسایش دهند. یک فرد ممکن است بخواهد نوشیدنی‌های گازدار، آبمیوه‌ها، غذاهای با قند بالا و الکل را محدود یا اجتناب کند.
وقت ملاقات‌های دندانی: یک فرد باید به طور منظم به تیم دندانپزشکی مراجعه کند، زیرا آن‌ها می‌توانند به مراقبت از دندان و بهداشت دهان کمک کنند. به عنوان مثال، اگر فرد دندان قروچه کند، یک دندانپزشک می‌تواند توصیه کند که آیا نیاز به استفاده از محافظ دهان در شب دارد یا نه.
جمع‌بندی
عاج دندان یکی از چهار بافت دندانی است که دندان‌ها را تشکیل می‌دهد. این بافت به حفظ ساختار دندان کمک می‌کند و همچنین نقش مهمی در انتقال احساسات به مغز دارد. مشکلات دندانی مختلفی مانند پوسیدگی دندان یا فرسایش لثه می‌توانند حساسیت عاج دندان را نمایان کنند.
حساسیت عاج دندان (DH)، که به عنوان دندان‌های حساس نیز شناخته می‌شود، یک مشکل دندانی شایع است. این مشکل توصیف‌کننده درد کوتاه و تیزی است که ناشی از نمایان شدن عاج دندان در واکنش به محرک‌های خاصی مانند دمای گرم، سرد، یا شیرین می‌باشد.
این حساسیت معمولاً ناشی از انکشاف عاج دندان و کاهش ضخامت مینا به دلایل مختلفی چون ساییدگی دندان‌ها، پوسیدگی یا وجود عادت‌های نادرست مانند دندان قروچه است.
حساسیت می‌تواند باعث درد خفیف یا شدید هنگام مصرف غذا یا نوشیدنی‌های سرد و گرم شود. مدیریت این مشکل شامل استفاده از خمیردندان‌های مخصوص ضد حساسیت، رعایت بهداشت دهان و دندان، و در برخی موارد درمان‌های دندانپزشکی مثل فلورید تراپی یا باندینگ دندانی در کلینیک دندانپزشکی ارغوان است.
شناسایی علت پایه حساسیت و انجام اقدامات درمانی مناسب ضروری است تا کیفیت زندگی فرد بهبود یابد و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.
یک دندانپزشک می‌تواند DH را پس از معاینه بالینی تشخیص دهد و راهنمایی‌هایی در مورد درمان و پیشگیری از علائم ارائه دهد. معمولاً این شامل تغییراتی در روتین بهداشت دهان و دندان فرد می‌شود. در موارد شدیدتر، یک دندانپزشک می‌تواند اقداماتی برای کاهش حساسیت انجام دهد.
بدون نظر